การให้อาหารทางสายยาง: เทคนิคป้องกันสำลักและติดเชื้อที่ผู้ดูแลต้องรู้

การดูแลผู้ป่วยที่ต้องได้รับอาหารผ่านสายยาง (Tube Feeding) เป็นเรื่องละเอียดอ่อนที่ต้องอาศัยทั้งความรู้และเทคนิคที่ถูกต้อง ไม่ใช่แค่การป้อนอาหาร แต่เป็นการช่วยให้ผู้ป่วยได้รับสารอาหารที่จำเป็นอย่างปลอดภัยและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยที่มีภาวะกลืนลำบาก, ผู้สูงอายุ, หรือผู้ป่วยติดเตียง ซึ่งมีความเสี่ยงสูงต่อภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง เช่น การสำลัก หรือการติดเชื้อ

บทความนี้จะสรุปเทคนิคการดูแลที่จำเป็น เพื่อช่วยให้ผู้ดูแลสามารถปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง ป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้น และสร้างความมั่นใจในการดูแลผู้ป่วยที่คุณรัก

ทำไมผู้ป่วยจึงต้องได้รับอาหารทางสายยาง?

การให้อาหารทางสายยางมีความสำคัญในผู้ป่วยที่ไม่สามารถรับประทานอาหารทางปากได้เพียงพอ หรือไม่สามารถกลืนได้อย่างปลอดภัย โดยสาเหตุหลัก ๆ ได้แก่:

1. ปัญหาด้านการกลืน (Dysphagia)

พบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke), โรคทางสมองและระบบประสาท (เช่น พาร์กินสัน, อัลไซเมอร์) หรือผู้ป่วยหลังการผ่าตัดในช่องปากและลำคอ

2. ไม่รู้สึกตัวหรือไม่สามารถให้ความร่วมมือ

เช่น ผู้ป่วยโคม่า, ผู้ป่วยที่ต้องพักฟื้นในห้องไอซียู หรือผู้ป่วยที่มีภาวะสับสนรุนแรง

3. มีภาวะขาดสารอาหารรุนแรง

ผู้ป่วยที่ไม่สามารถรับประทานอาหารได้นานเกิน 3-7 วัน หรือผู้ป่วยที่มีความต้องการสารอาหารสูงเป็นพิเศษ เช่น ผู้ป่วยมะเร็งหรือผู้ป่วยหลังผ่าตัดใหญ่

3 ขั้นตอนสำคัญในการให้อาหารทางสายยางอย่างปลอดภัย

การเตรียมตัวที่ดีและการทำตามขั้นตอนอย่างถูกต้องจะช่วยลดความเสี่ยงลงได้อย่างมาก

ขั้นตอนที่ 1: การเตรียมตัวและการจัดท่าที่ถูกต้อง

• ล้างมือให้สะอาด: ล้างมือด้วยสบู่และน้ำ หรือใช้เจลแอลกอฮอล์ทุกครั้งก่อนสัมผัสอุปกรณ์และตัวผู้ป่วย
• จัดท่านั่งหรือกึ่งนั่ง: ยกศีรษะและลำตัวผู้ป่วยให้สูงอย่างน้อย 30-45 องศา และคงท่านี้ไว้ตลอดเวลาที่ให้อาหาร เพื่อป้องกันอาหารไหลย้อนกลับเข้าสู่ปอด ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการสำลัก
• ตรวจสอบสายยาง: ตรวจสอบตำแหน่งของสายยางที่จมูกว่าอยู่ในตำแหน่งเดิมหรือไม่ หากมีรอยทำเครื่องหมายให้ดูว่ายังตรงกันอยู่หรือเปล่า ถ้าไม่แน่ใจหรือสายเลื่อน ควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์

ขั้นตอนที่ 2: การให้อาหารที่ถูกต้อง

• ตรวจสอบอาหารค้างในกระเพาะ: ก่อนให้อาหารทุกครั้ง ควรตรวจสอบว่ามีอาหารเก่าค้างอยู่หรือไม่ โดยใช้กระบอกฉีดยาดูดของเหลวออกมา หากมีปริมาณมากเกิน 50 มล. ควรเลื่อนมื้ออาหารออกไปก่อน
• ให้อาหารช้า ๆ และสม่ำเสมอ: ค่อย ๆ เทอาหารลงในกระบอกหรือถุงให้อาหาร ปล่อยให้ไหลลงสู่กระเพาะอย่างช้า ๆ การให้อาหารเร็วเกินไปอาจทำให้ผู้ป่วยคลื่นไส้ ท้องอืด หรือท้องเสีย
• ล้างสายยางหลังให้อาหาร: เมื่ออาหารหมด ให้ใช้น้ำสะอาดตามลงไปประมาณ 30-50 มล. เพื่อล้างสายยางให้สะอาด ป้องกันการอุดตันจากเศษอาหาร

ขั้นตอนที่ 3: การดูแลหลังให้อาหาร

• คงท่าศีรษะสูง: ให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าศีรษะสูงหรือกึ่งนั่งต่อไปอีกอย่างน้อย 30-60 นาที เพื่อให้อาหารย่อยและไหลลงสู่ลำไส้ ลดความเสี่ยงในการไหลย้อนกลับ
• ทำความสะอาดสายยางและจุกปิด: เช็ดทำความสะอาดปลายสายยางและจุกปิดด้วยสำลีชุบน้ำสะอาดหรือแอลกอฮอล์ เพื่อลดการสะสมของเชื้อโรค